کد مطلب:20166 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:7

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

عرفان چگونه منجر به علم شد؟

علم عرفان كه علم كشف و شهود است، چيزي نيستكه منجر به علم شود، بلكه همان ابتداي پيدايش علم بود، زيرا علم شدن علم، تحصيل حاصل است. لابد مراد شما اين است كه چگونه در علم كشف و شهود استدلال راه يافت و سر و صورتي پيدا كرد، مانند علم خطابه كه به گونه طبيعي بود و ارسطو آن را تدوين كرد، پاسخ اين است كه عرفان دو بخش دارد: يكي بخش عملي و ديگري بخش نظري. در هر دو بخش عارف براي تبيين وتعليم نياز به برهان و استدلال پيدا ميكند.(1) در بخش عملي كه علمسير و سلوك ناميده ميشود، توضيح داده ميشود كه سالك براي اين كه به قله منيع انسانيت، يعني توحيد برسد، از كجا بايد آغاز كند و چه منازل و مراحلي را بايد به ترتيب طي كند و...

در بخش نظري به تفسير هستي پرداخته ميشود؛ يعني تفسير خدا و جهان و انسان. عرفان در اين بخش مانند فلسفه الهي است كه در مقام تفسير و توضيح هستي است، و هم چنان كه فلسفه الهي براي خودموضوع مبادي و مسائل معرفي ميكند، عرفان نيز موضوع و مسايل و مبادي معرفي مينمايد، ولي فلسفه در استدلالات خود تنها به مبادي و اصول عقلي تكيه ميكند، و عرفانمبادي و اصول به اصطلاح كشي را مايه استدلال قرار ميدهد، و آن گاه آنها را با زبان عقل توضيح ميدهد.

اگر مقصودتان اين است كه عرفان چگونه تكامل پيدا كرد، پاسخ اين است كه عرفان در تكاملش همانند ساير علوم است. چنان كه همه علوم در ابتدا ساده و غير متكامل بودند، ولي در سير تاريخ بشر متحول و متكامل شدند، عرفان نيز در دامن فرهنگ اسلامي زاده شده و رشد يافت وتكامل پيدا كرد.(1)

البته مراد عرفان اصل است كه عارفان و شارحانش عرفاي حقيقي هستند كه در عين سير و سلوك عرفاني هيچ امتياز ظاهري با ديگران ندارند، نه عرفاني كه مدعيانش گروه هايي هستند كه صدها آداب از خود اختراع كرده و بدعتها ايجاد كردهاند. اينان منحرفان و خدعه گراني بيش نيستند. البته ابن عربي در فصوص به عرفان سر و صورتي داده و ملاصدرا عرفان و فلسفه را به هم آميخته است.

پي نوشتها:

1 - عبداللَّه جوادي آملي، شرح تمهيد القواعد، ص 23.

2 - مرتضي مطهري، آشنايي با علوم اسلامي، كلام - عرفان، ص 74 - 76.